Zakat in de islam: zuivering van rijkdom, versterking van de gemeenschap
Zakat — letterlijk “zuiveren” of “groeien” — is de derde pijler van de islam, een verplichte jaarlijkse schenking met een diep spiritueel en sociaal doel. In tegenstelling tot vrijwillige liefdadigheid (sadaqa), is zakat een goddelijke opdracht voor elke volwassene moslim die aan criteria voldoet.
Wat is Zakat?
Zakat al‑Māl is 2,5 % van het netto vermogen dat boven de nisab blijft gedurende een islamitisch (lunaire) jaar. Tot dit vermogen behoren spaargeld, goud, zilver, investeringen, handelsgoederen en soms vee of landbouwopbrengst, afhankelijk van de jurisprudentie .
De nisab‑drempel kan gebaseerd zijn op de waarde van 87,5 g goud of 612 g zilver (terugrekenend naar moderne muntwaarde). Als iemands rijkdom onder die grens blijft, dan is hij niet verplicht zakat te geven.
Zakat al‑Fitr: een aparte vorm
Naast de jaarlijkse zakat op vermogen, bestaat er Zakat al‑Fitr, een vaste gifte die vóór of kort na het Eid‑gebed van het Suikerfeest wordt gegeven. Het betreft meestal één saʻa (±3 kg) voedsel of de geldelijke tegenwaarde, per gezinslid. De bestemming is hetzelfde: ondersteuning van armen, zodat zij het feest ook waardig kunnen vieren.
Wie moet betalen en wie ontvangt?
Te betalen is zakat door elke volwassen moslim wier vermogen de nisab overschrijdt en dit minimaal één jaar in bezit blijft. De ontvangers behoren tot acht categorieën (asnāf) genoemd in de Koran (9:60): armen, behoeftigen, inzamelaars, schuldenaren, bekeerlingen, slaven, reizigers en “in de weg van Allah strijdenden”.
Waarom is Zakat zo belangrijk?
-
Spirituele zuivering
Zakat wordt gezien als een middel om rijkdom te zuiveren van hebzucht, en het reinigt het hart van egoïsme . -
Sociaal-economische rechtvaardigheid
Via herverdeling vermindert zakat de kloof tussen rijk en arm, bestrijdt armoede en stimuleert sociale cohesie. -
Goddelijke bevel
De Koran roept herhaaldelijk op tot gebed en zakat, waarmee het een religieus fundament vormt .
Praktisch toepassen: stap-voor-stap
Inventarisatie van bezit & schulden: bereken je totale vermogen, inclusief liquide middelen, waarde van goud, vastgoed, aandelen, minus schulden.
- Controleren nisab: vergelijk met de actuele waarde van 87,5 g goud of 612 g zilver.
- Jaarlijkse periode: tel een volle lunaire jaar (hoewel seculiere kalender soms wordt gebruikt).
- Niyyah (intentiebepaling): aan je schenking voorafgaan met de bedoeling dat het zakat is.
- Betalen van 2,5 %: over het totale vermogen dat boven nisab is, en toewijzen aan geautoriseerde ontvangers, instituten of individuen volgens de asnāf-criteria.
Daarnaast is Zakat al‑Fitr een afzonderlijke minimale gifte per persoon, betaald rond Eid.
Vele islamitische liefdadigheidsorganisaties geven de mogelijkheid om Zajat al-Fitr via hen te doneren.
Historische en hedendaagse context
In de vroege islamitische samenleving reguleerden hervormers als Kalief Abu Bakr de inzameling en verdeling van zakat — zo ontstond de Bayt al‑Māl-instelling . Vandaag de dag verzamelen sommige staten zoals Saoedi‑Arabië of Pakistan zakat via de overheid, terwijl in veel landen moskeeën of liefdadigheidsorganisaties dit organiseren .
Conclusie
Zakat is véél meer dan belasting of liefdadigheid: het is een goddelijke opdracht, een spirituele daad, én een sociaal instrument. Door rijkdom te delen, leert de gever empathie en verantwoordelijkheid; de ontvanger krijgt erkenning en steun. Samen vormen ze een dynamisch systeem van rechtvaardigheid, solidariteit en gemeenschapsopbouw binnen de Ummah.
Voor iedereen die meer wil weten: er zijn online zakat-calculators, fatwa’s van erkende geleerden, en lokale zakat-comités die graag helpen bij berekening en verdeling.